باشروع سال جدید و بر اساس آمار منتشر شده در پایان سال گذشته فرصتی ایجاد شده است تا بدانیم در سال ۱۴۰۲ در تئاتر ایران چه گذشت.
به گزارش هنرنشان، بر اساس گزارش رسمی اداره‌کل هنرهای نمایشی، سال ۱۴۰۲ با رشد نسبی فعالیت تئاتری همراه بوده است. طی این سال در سراسر کشور ۵٬۴۲۱ عنوان نمایش تولید و اجرا شده است که در مجموع ۵۲٬۷۵۳ نوبت اجرا را شامل می‌شود. آمار مخاطبان این اجراها نیز حدود ۳٫۱۰۳٫۸۲۴ نفر اعلام شده که نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود ۷۰۰ هزار نفر افزایش دارد. به بیان دیگر، تعداد نمایش‌های روی صحنه رفته در ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ حدود ۱۷ درصد رشد داشته است.
تعداد سالن‌ها و ظرفیت
در سال ۱۴۰۲، مجموعاً ۵۰۶ تالار و سالن نمایشی فعال (دولتی و غیردولتی) در کشور وجود داشته است. از این تعداد، ۷ سالن در قالب ۳ مجموعه زیر نظر مستقیم اداره‌کل هنرهای نمایشی قرار دارند. همچنین ۲۲ سالن خصوصی در تهران و ۱۸ سالن خصوصی در سایر استان‌ها فعالیت می‌کنند. در تهران ۷۱ سالن و در استان‌ها ۳۸۸ سالن فعال بوده‌اند. افزون بر این، ۸۳۷ سالن دولتی و غیردولتی نیز نیمه‌فعال یا غیرفعال شناسایی شده‌اند که اغلب استفاده آموزشی یا مناسبتی دارند(منبع).
از نظر ظرفیت تماشاخانه‌ها، در سال ۱۴۰۲ مجموعاً ۱۰۸٬۸۲۸ صندلی نمایش فعال در کشور وجود دارد. از این تعداد، ۲۹٬۶۰۷ صندلی در تهران و ۷۹٬۲۲۱ صندلی در استان‌ها است. این آمار به معنای سرانه‌ی حدود یک صندلی برای هر ۷۸۱ نفر در کشور است، که نشان‌دهنده محدود بودن ظرفیت فیزیکی برای تئاتر در سطح ملی است.
فروش بلیت و تعداد مخاطب
مجموع مخاطبان تئاتر در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۳٫۱۰۴ میلیون نفر رسید که نسبت به سال قبل حدود ۲۹ درصد افزایش داشته است. همچنین، در برخی گزارش‌های مربوط به بهار ۱۴۰۴، فروش بلیت در سالن‌های دولتی مانند مجموعه تئاتر شهر و تالار هنر بیش از ۲٬۶۸۰ میلیارد تومان گزارش شده است که نشانه‌ای از رونق روزافزون بازار تئاتر است. اگرچه این آمار برای سال بعدی است، اما بازتابی از افزایش تقاضا و رشد مخاطب در بازه زمانی پس از ۱۴۰۲ است.
بودجه و حمایت مالی
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، اعتبارات بخش فرهنگ و هنر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حدود ۵٬۸۱۲ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. با این حال، سهم دقیق تئاتر از این رقم مشخص نیست. به منظور حمایت هدفمند، در سال ۱۴۰۲ حدود ۱ میلیارد تومان به انجمن‌های تئاتری استان‌ها اختصاص یافته است (منبع).
با وجود این، همچنان تئاتر از بودجه‌ای کمتر از سینما و دیگر حوزه‌ها برخوردار است و بسیاری از حمایت‌های مالی به صورت محدود و موردی بوده است. اطلاعات رسمی درباره سهم مشارکت بخش خصوصی یا حامیان مردمی در تئاتر منتشر نشده است.
جشنواره‌ها و رویدادها
در سال ۱۴۰۲، اداره‌کل هنرهای نمایشی حمایت یا برگزاری ۵۹ جشنواره و رویداد ملی و بین‌المللی را در دستور کار خود قرار داد. علاوه بر آن، ۳۲ جشنواره استانی و ۴ جشنواره منطقه‌ای نیز برگزار شدند.
مهم‌ترین رویداد، چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بود که از ۲۷ دی تا ۱۲ بهمن ۱۴۰۲ در تهران و سایر شهرها برگزار شد. در این دوره، ظرفیت کل سالن‌ها در طول برگزاری جشنواره حدود ۴۱٬۶۰۷ نفر بود که با حضور ۳۵٬۰۷۴ تماشاگر، میزان اشغال صندلی‌ها به ۸۳٫۴٪ رسید.
امسال برای اولین بار بخش‌های جدیدی نظیر تئاتر دانشجویی، تله‌تئاتر، هویت ملی، فلسطین (غزه) و نمایش فراگیر نیز به جشنواره افزوده شد. همچنین جشنواره سراسری تئاتر دانشجویی پس از چهار سال وقفه دوباره برگزار شد که نشانه‌ای از توجه به نسل جوان و تنوع‌بخشی به موضوعات بود.
تأثیر رویدادهای اجتماعی و فرهنگی
در سال ۱۴۰۲، رویدادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مختلفی بر فضای تئاتر تأثیر گذاشت. نمایش‌هایی با موضوعات روز و مضامین ملی، مانند فلسطین، مفاخر ملی، و هویت ایرانی اسلامی، رشد داشتند. افزون بر آن، پروژه‌های زیربنایی نظیر آغاز ساخت دیوار حفاظتی پیرامون تئاتر شهر پس از سال‌ها مطالبه هنرمندان، در دی‌ماه ۱۴۰۲ آغاز شد که نشانه توجه به زیرساخت‌های فرهنگی بود.
جمع‌بندی
خارج از بررسی کیفی آثار تولید شده در سال ۱۴۰۲ براساس داده ها کمی می توان تئاتر ایران ۱۴۰۲ را سالی نسبتاً پربار دانست. رشد در تعداد نمایش‌ها، افزایش مخاطب، برگزاری گسترده جشنواره‌ها، حمایت نسبی مالی، و توسعه فیزیکی تماشاخانه‌ها همگی نشان‌دهنده روند مثبت در این عرصه هستند. همچنین، توجه به جوانان، بازگشت رویدادهای تعلیق‌شده، و گسترش موضوعات جدید و روزآمد، چشم‌انداز آینده تئاتر را نویدبخش‌تر کرده است. قطعا زوایای بسیار در این گزارش و گزارشات رسمی به آن اشاره نشده که نیاز است آنها مورد بررسی قرار گیرد که در سالهای پیش رو در کنار رشد کمی شاهد افزایش کیفی نیز باشیم.
منبع :
